Khi nhắc tới việc học tiếng Anh, có lẽ nhiều người ở VN chỉ nghĩ tới vài ba lí do phổ biến như để thi chứng chỉ (cho công việc, đi du học), hoặc để giao tiếp. Tuy nhiên có một lý do khác quan trọng hơn, có ý nghĩa hơn rất nhiều để bạn có động lực trau dồi tiếng Anh một cách bài bản, đó là được tiếp xúc với tri thức của nhân loại trên toàn thế giới.
1. Tiếng Anh học thi hay giao tiếp đều khác với tiếng Anh thực tế.
Tôi hiện ở Úc cũng đã được 5 năm. Sau 5 năm thường xuyên giao tiếp với cộng đồng du học sinh Việt, tôi đã bắt gặp rất nhiều trường hợp IELTS 7.0, thậm chí 7.5 từ VN, thừa điều kiện để nhập học vào những trường có danh tiếng bên đây, nhưng vẫn bị shock và gặp rất nhiều khó khăn để thích nghi được với việc nghe giảng ở trường. Vài trường hợp còn bị stress, tệ hơn là trầm cảm. Và điều này xảy ra với các du học sinh từ các nước khác nữa. Lớn nhất là một học sinh Trung Quốc tự tử vì không hiểu bài trên lớp:
Những chứng chỉ tiếng Anh quốc tế như IELTS, TOEIC, TOEFL hay PTE, dù mục đích hợp lý, nhưng thực tế sử dụng kém, bởi chúng là những kỳ thi, tức kiểm tra kĩ năng thi của bạn, thay vì khả năng thực tế sử dụng tiếng Anh. Có một điều ít ai nhắc tới, đó là tiếng Anh thực tế khi nói chuyện với người bản xứ không mượt mà, dễ nghe và chuẩn giọng như audio các bạn nghe từ IELTS. Ngay giữa những người bản xứ với nhau đã có giọng hay cách phát âm khác nhau rồi, chưa nói tới việc có nhiều giọng ngoại quốc như ở các nước đa chủng tộc. Ví dụ nói riêng giọng Úc đã có 3 accent (giọng/cách phát âm) khác nhau, bao gồm:
Broad: giọng của tầng lớp lao động chân tay. Hay được gọi là giọng “drunk English”, vì nghe họ nói như nghe một người say lè nhè.
General: giọng của đại đa số người Úc. Đây cũng là giọng thường được sử dụng trong IELTS.
Cultivated: giọng của lớp thượng lưu/chính trị gia/luật sư, có học hỏi từ giọng British ‘nước mẹ’.
Có lần có một anh bạn người Úc hỏi tôi ở ga tàu là “What’s the tom?”. Tôi hỏi lại anh bạn 3 lần vẫn không hiểu anh muốn gì, cho tới khi anh bạn chỉ vào cổ tay thì tôi mới biết anh muốn nói “What’s the time?”. Đó, thưa các bạn, là lần đầu tiên tôi được nghe giọng Broad, một điều không được dạy ở đâu ở VN.
Hơn thế nữa, Trung Quốc, Ấn Độ, Pakistan, Pháp v…v… là một vài ví dụ cho những accent khác xuất hiện khắp nơi ở Úc, cụ thể là Melbourne, ở nhiều vị trí khác nhau như Bác sĩ, giảng viên, giáo sư, nhân viên bán hàng. Nếu giảng viên của bạn là một người Ấn Độ, và bạn chưa từng được nghe accent đó từ IELTS, TOEFL hay TOEIC, thì rất tiếc, bạn quay vào ô mất lượt rồi 🙁
Cách họ nói ngoài đời cũng khác hẳn so với audio thu cho sách vở. Giống như người Việt mình hay phát âm nhịu đi, ‘lười đi’ rằng “Đi âu ế” và chúng ta tự hiểu đó là “Đi đâu thế”, thì người bản xứ cũng có những lối nói ‘lười’ như vậy, và đó sẽ là cơn ác mộng với những người chỉ quen thứ tiếng Anh chuẩn từ các kì thi kia. “How ya going” thay vì “How are you going?”, “texbook” thay vì “textbook” là một vài ví dụ đơn giản nhất mà không được học trong những tài liệu học chính thống ở VN, nhưng lại được sử dụng khá thường xuyên trong cuộc sống thường nhật của người bản xứ.
Đó là nói riêng về các kỳ thi. Các khóa tiếng Anh giao tiếp thực ra cũng không hữu ích nhiều trong việc phản xạ thực tế. Nhiều khóa không dạy bạn tiếng Anh nền tảng để bạn có thể tự nói theo ý mình, mà chỉ dạy bạn nên nói gì, thế nào trong một vài hoàn cảnh cụ thể, lệch ‘tủ’ một phát là móm. Ngay cả những khóa được cấp bởi các trường đại học nước ngoài như một khóa tiếng Anh dự bị, được cho là chuẩn bị để bạn có thể học tốt ở bậc đại học, cũng hoàn toàn không chỉ cho bạn những lỗi bạn mắc phải trong khi nói như ngữ pháp hay phát âm. Với họ, việc bạn nói thế nào không quan trọng, miễn là bạn nói họ hiểu, và họ nói bạn hiểu. Vậy là đủ để phục vụ mục đích giao tiếp. Không sai. Nhưng cách dạy và học này lại tạo ra rất nhiều thói quen xấu trong việc sử dụng tiếng Anh, bởi không ai chỉ ra lỗi sai và sửa cho bạn. Nếu bạn chỉ cần đến thế, ổn thôi. Nhưng nếu bạn muốn có thể tự xử lí những vấn đề với bảo hiểm, muốn đọc hiểu những thông báo từ chính phủ, hay đặt lịch hẹn qua điện thoại bằng tiếng Anh, bạn thực sự cần có một nền tảng tiếng Anh vững vàng song song với thứ tiếng Anh giao tiếp kia.
Vì vậy, việc xem phim phụ đề tiếng Anh hay xem các video bằng tiếng Anh trên Youtube là rất quan trọng để bạn trải nghiệm được phần nào tiếng Anh thực tế và bớt shock khi thực sự gặp nó. Nhưng nếu bạn nghiêm túc muốn có một thứ tiếng Anh chuẩn, hãy học nó thật bài bản.
2. Tiếng Anh bài bản chỉ đến thế thôi.
Với tôi thì tiếng Anh bài bản bao gồm học ngữ pháp và cách đọc phiên âm. Ngữ pháp cho phép bạn tạo câu theo ý muốn, và thuộc cách đọc phiên âm (trong từ điển) cho phép bạn nói từng từ trong câu đó thật chuẩn.
Tôi sẽ nói về việc phát âm trước, vì nó khá ngắn và giống với tiếng Việt. Giống ở chỗ mỗi từ trong tiếng Anh đều được phát âm theo cách ghép phụ âm với nguyên âm với nhau.
Phụ âm:
| p | Pen, ping pong, (giống chữ P của Việt, nhưng bật hơi) |
| b | Ball (giống B, nhưng bật hơi) |
| T (răng khép, lưỡi thẳng, đầu lưỡi chặn ở răng) (đọc giống today) | Town, tea, tounge (tờ bật hơi, không đọc Tờ như tiếng Việt) |
| d | Down (Không đọc ĐAO), don’t, do – KHÔNG đọc giống Đờ, mà Đờ bật hơi. |
| k | (không nhiều từ bắt đầu bằng k, nhưng có phiên âm là k– Cat /kæt/, Desk. Đọc giống Cờ bật hơi – KHÔNG đọc giống Cờ như Việt |
| g | Gờ. Got /ɡɒt/, Bag /bæg/ |
| tʃ | Chờ Chin /tʃin/ Match /mætʃ/ |
| dʒ | Giờ June /dʒu:n/ (không đọc là Dun). Page /peidʒ/ |
| f | Fall /fɔ:l/. Safe /seif/ |
| v | Vờ. Voice /vɔis/. Wave /weiv/; Have (không đọc Hép) |
| z | Dờ. Rose /rəʊz/ (không đọc Râu). Zip /zip/ |
| ʃ | Suỵt. She /ʃi:/. Wash /wɒʃ/ (không đọc wax) |
| ʒ | Giờ. Measure /´meʒə/. Vision /´viʒn/ (không đọc dờ) |
| h | Hờ. How /haʊ/. Who /hu:/ |
| m | Mờ. Man /mæn/. Some /sʌm/ |
| n | Nờ. No /nəʊ/. Mutton /´mʌtn/ thịt cừu |
| ŋ | Ngờ. Singer /´siŋə/. Tongue /tʌŋ/ |
| l | Leg /leg/ (không đọc léc). Metal /´metl/ (âm cuối uốn lưỡi) |
| r | Rờ nhẹ (không run lưỡi quá mạnh) Red, Train |
| j | Xem phần dưới |
| w | uơ what why when |
| ð | Then |
| Θ (thè lưỡi giữa hai răng, có xì hơi ra) | Thanks. Bath /bɑ:ɵ /. Thin /ɵin/ |
| s | Sờ. Say |
Cặp /juː/ rất phổ biến trong tiếng Anh và hay được viết bằng: “u”, “ue”, “ew”, etc. Nếu đứng trước nguyên âm, /j/ được phát âm giống với phụ âm “y” trong từ “You”.
Ví dụ:
beyond – Kenya – yard – year – yellow – yes – yesterday – yet – yield – York – you – young – your – youth
Các trường hợp còn lại, khi “j” xuất hiện trong hoặc cuối từ: đọc giống “i” trong tiếng Việt. Ví dụ cute phiên âm chuẩn là /kjuːt/. Ta có K đọc là cờ-bật-hơi, j là i, kết hợp với u thành “iu”, cờ iu kiu. Thêm t ở cuối là đọc được chuẩn.
Các ví dụ khác:
accumulate – Cuba – cute – distribute – stimulate
argue – continue – hue – value
few – Matthew – nephew
interview – review – view
cure – curious – pure – security (Lỗi: không đọc er ở cuối)
accumulate – failure – formula – popular
Lưu ý:
Các bạn đều biết “an” đứng trước danh từ số ít bắt đầu bằng nguyên âm, nhưng đó là nguyên âm trong-phiên-âm. “University” bắt đầu bằng “U” là một nguyên âm, nhưng có phiên âm là /juːnɪˈvəːsɪti/, bắt đầu bằng “j”, là một phụ âm, nên ta luôn viết “A university” chứ không phải “An university”.
Nguyên âm:
| i: | Feet /fi:t/ See /si:/ (i dài hơi) |
| i | Alien /eiliən/ xa lạ. Happy /’hæpi/ (i bình thường) |
| I | Fit /fIt/ hợp, vừa. Sit /sIt/ |
| e | Bed /bed/. Ten /ten/ |
| Æ | Bad /bæd/ Hat /hæt/ |
| ɑ: | Arm /ɑ:m/ . Fast /fɑ:st/ |
| ɒ, ɔ | Got /ɡɒt/ . Shot /ʃɒt/ |
| ɔ: | Saw /sɔ:/ cưa, cái cưa. Short /ʃɔ:t/ |
| ʊ | Foot /fʊt/. Put /pʊt/ (ngắn hơi) |
| u: | Food /fu:d/. Too /tu:/ (dài hơi) |
| u | Actual /´æktʃuəl/. Visual /´viʒuəl/ |
| ʌ | Ă. Cup /cʌp/. Drum /drʌm/ |
| ɜ: | Ơ dài hơi. Bird /bɜ:d/. Nurse /nɜ:s/ |
| ə | Ơ. Ago /ə´gəʊ/. Never /´nevə(r)/ |
| ei | Ây. Page /peidʒ/. Say /sei/ |
| əʊ, ou | Home /həʊm/. Low /ləʊ/ (âu) |
| ai | Five /faiv/. Sky /skai/ |
| aʊ | Ao. Flower /´flaʊə(r)/. Now /naʊ/ |
| ɔi | Oi. Boy /bɔi/. Join /dʒɔin/ (không đọc Joy) |
| iə | Here /hiə(r)/. Near /niə(r)/. Anh anh đọc ia. Anh mĩ đọc iơ |
| eə | Anh anh đọc e. Anh mĩ đọc eơ. Care /keə(r)/. Hair /heə(r)/ |
| ʊə | Ua. Pure /pjʊə(r)/ Tour /tʊə(r)/ |
Ghép tương tự như cách tôi ghép từ Cute bên trên, bạn hoàn toàn có thể tự mình đọc những từ sau: (kết hợp trọng âm để đọc cho hay nhé ^^)
banal /bəˈnɑːl/ = bờ + ơ = bơ; nờ + al = nal => bờ nal.
epitome /ɪˈpɪtəmi/ = i; pờ + i = pi; tờ + ơ = tơ; mờ + i = mi => i pi tờ mi.
hyberbole /hʌɪˈpəːbəli/ = a + i = ai; hờ + ai = hai; pờ + ơ = pơ; bờ + ơ = bơ; lờ + i = li => hai pơ bờ li.
Đó là 3 trong số 10 từ hay bị phát âm nhầm nhất trong tiếng Anh. Nếu bạn có thể tự đọc được phiên âm của 3 từ này để đọc cho đúng, thì không có từ tiếng Anh nào khiến bạn gặp khó khăn trong phát âm nữa, bởi bạn luôn đọc phiên âm đúng.
Còn phần ngữ pháp. Nếu bạn từng xem phim ảnh hay tiếp xúc với người nước ngoài nhiều thì có thể thấy những ngữ pháp mà họ hay sử dụng thực ra rất hạn chế và đơn giản. Chủ yếu quay quanh những thì đơn (quá khứ, hiện tại, tương lai), tiếp diễn, hiện tại/tương lai hoàn thành (ít khi dùng tương lai hoàn thành), câu điều kiện, so sánh, mệnh đề quan hệ, câu hỏi đuôi (khá phổ biến), và cụm động từ (cực kì phổ biến. Trong cuộc sống hằng ngày họ thường dùng cụm động từ thay vì dùng một từ đơn gì đó mĩ miều để miêu tả điều tương tự. Ví dụ “I don’t want to turn my students off” thay vì “I don’t want to disengage them”). Họ thậm chí hay kể lại một sự việc trong quá khứ bằng thì hiện tại đơn/tiếp diễn ở những tình huống không trang trọng (informal), bởi khi kể, với họ, thì sự việc đó đang xảy ra ngay trước mắt.
Khi bạn nắm vững tất cả những ngữ pháp trên (đương nhiên, học thêm mấy thứ lẻ tẻ được thì càng tốt), tôi đảm bảo bạn hoàn toàn có thể tự tạo ra những câu giao tiếp đúng ngữ pháp mà bạn có thể, không những trò chuyện cơ bản, mà còn có thể làm việc ở một nước nói tiếng Anh. Nếu bạn sống đủ lâu ở một nước nói tiếng Anh như tôi, thì bạn sẽ nhận ra rằng, người bản xứ chỉ hơn chúng ta duy nhất ở Từ vựng. Như đã nói, ngữ pháp thông dụng chỉ có đến vậy, nên khi bạn đã biết đủ nhiều từ vựng, và nắm vững ngữ pháp, bạn hoàn toàn có thể làm tốt, nếu không nói là hơn, và thành công như người bản xứ ở nơi xứ người vậy.
3. Tri thức mới – thế giới quan mới
Đã nói đủ về việc phát triển bên ngoài. Vậy tiếng Anh giúp được gì trong việc phát triển tri thức, nội tâm?
Tiếng Anh vững chắc là chiếc chìa khóa mở ra kho tàng tri thức bất tận thông qua cửa Google. Khi bạn đã có một khả năng đọc hiểu tốt nhờ vào kiến thức nền tảng, với mạng Internet, bạn có thể học được MỌI THỨ trên thế giới. Rất nhiều những kiến thức bổ ích, những bài giảng hay ngoài kia được viết bằng tiếng Anh, khiến cho những người không-biết-tiếng-Anh – chiếm phần lớn người Việt – bị thiệt thòi rất nhiều. Đó là còn chưa kể đến rất nhiều trong số đó đều MIỄN PHÍ! Phải, bạn hoàn toàn có thể học cả tá ngôn ngữ lập trình, học cách sử dụng cả đống phần mềm kĩ xảo hay chỉnh sửa ảnh, học cách chơi đủ loại nhạc cụ, thậm chí sửa xe ô tô v…v… MIỄN PHÍ, một khi bạn biết tiếng Anh. Ngay cả những thứ tưởng như đơn giản nhưng cũng được giảng giải một cách thú vị, bằng tiếng Anh:
Và nếu bạn muốn có một chứng chỉ (để làm đẹp hồ sơ xin việc chẳng hạn), vẫn có rất nhiều khóa học online miễn phí có dịch vụ cấp chứng chỉ xác nhận bạn đạt trình độ nhất định ở một lĩnh vực nào đó (lúc học thì miễn phí, lúc muốn lấy bằng thì phải thi, và đủ điều kiện thì sẽ trả tiền để lấy bằng).
Điều tôi thích thú nhất khi có tiếng Anh vững chắc, là tôi có thể tham gia nhiều cộng đồng mạng để không những học hỏi, giải trí, mà còn trao đổi, tranh luận với những người tài giỏi và thú vị từ khắp nơi trên thế giới: Quora, Reddit, các facebook group chuyên ngành… Thêm vào đó là tôi có thể đọc những cuốn tiểu thuyết tuyệt vời từ các tiểu thuyết gia hàng đầu thế giới mà để có bản dịch sang tiếng Việt trong tiệm sách thì có lẽ phải chờ rất lâu nữa. (Và thực ra có nhiều cuốn sách hiện nay ở VN được dịch rất ẩu. Dịch theo kiểu dịch cho xong chứ không cần biết người đọc có hiểu hay không, hoặc câu dịch có nghĩa hay không. Vì vậy đọc bản tiếng Anh đôi khi dễ hiểu hơn rất nhiều) Ngoài tiểu thuyết còn có sách chuyên ngành, nấu ăn, lịch sử, tâm lý học v….v….. Tôi có thể ra tiệm mua hoặc có thể kiếm bản ebook trên mạng, cũng MIỄN PHÍ luôn. Và, còn gì tuyệt vời hơn khi bạn thực sự hiểu lời bài hát tiếng Anh bạn yêu thích, và hát theo nó với phát âm chuẩn? Sự cảm thụ khi đó có lẽ sẽ lên một tầng cao mới đấy.
Còn rất rất nhiều tài liệu học tập và những thông tin thú vị để bạn mở mang tri thức được viết bằng tiếng Anh. Vì vậy, hãy học tiếng Anh đi, thật bài bản vào nhé 🙂
By Limitless
