Bạn đã không dưới 1 lần từng nghe về “unlearn”? Đặc biệt là trong thời gian sau đại dịch, “unlearn” đã trở thành một xu hướng học tập mới. Hãy cùng SunUni Academy tìm hiểu unlearn là gì? Tại sao chúng ta cần unlearn và cách thức để bạn có thể unlearning nhé.
Unlearn là gì?
Barry O’Reilly định nghĩa về Unlearn như sau: “Unlearn là quá trình buông bỏ, rời xa và điều chỉnh lại những tư duy cũng như hành vi từng hiệu quả trong quá khứ nhưng hiện tại lại hạn chế thành công của chúng ta.”
Con người trải qua hàng vạn năm tiến hóa, và sự “tiến hóa” đó đang diễn ra ngày một nhanh chóng và liên tục. Những khái niệm, quan điểm mà ta vẫn cho là đúng đang dần không còn tuyệt đối như trước. Đi cùng với sự thay đổi của thời cuộc là khả năng thích ứng và phản hồi với sự thay đổi đó, và đó cũng là yêu cầu then chốt để bạn không bị tụt lùi lại phía sau. Những sự thay đổi này không chỉ là việc học hỏi, tiếp thu kiến thức mới mà nó còn là việc loại bỏ đi những thông tin lỗi thời, không hợp lý. Từ đó, khái niệm “unlearn” ra đời.
Tựu chung lại, “Unlearn” là quá trình bỏ đi những thông tin không còn phù hợp nữa, tiếp nhận một cách năng nổ các thông tin mới để đưa ra những hành động và ra quyết định hiệu quả.
Tại sao bạn cần “unlearn”?
Như đã nói, mọi thứ trong thời đại mới diễn ra quá mức nhanh chóng. Nếu bạn cứ giữ mãi những định kiến và suy nghĩ của mình, bạn sẽ dần bị đào thải khỏi đường đua cuộc đời. Đặc biệt là khi bạn muốn tiến xa hơn trên con đường sự nghiệp của mình, bạn không nắm bắt được quy luật vận hành của thế giới, bạn sẽ thua.
Những sự thay đổi đột ngột giờ là chuyện không còn hiếm lạ. Có thể bỗng một ngày cách mà bạn tiếp nhận kiến thức sẽ không còn phù hợp nữa. Cuộc sống thay đổi nhanh hơn, kiến thức và kĩ năng có thể trở nên lỗi thời cực kỳ nhanh chóng.
Theo WEF, khái niệm trung thành làm việc cả đời cho duy nhất 1 công ty hầu như đã biến mất. Thay vào đó, 4,2 năm là con số trung bình mà người ta ở lại cho một công việc. Mà mỗi công ty sẽ có những môi trường, những đặc trưng riêng, đồng nghĩa với việc bạn cần update kỹ năng làm việc liên tục sau mỗi 2-3 năm, thậm chí là hàng năm để đảm bảo giá trị bản thân, vị trí hoặc sự thăng tiến trong công việc.
Những cá nhân, tổ chức không thích nghi kịp với sự thay đổi trong công nghệ, kinh tế và hoàn cảnh xã hội sẽ bị bỏ lại phía xa. Để có thể tiếp tục chặng đường của mình, bạn phải chứng minh được giá trị biệt hữu của bản thân, đồng thời biết loại bỏ những cái cũ không còn giá trị của thời đại. Biết (learn) không là không đủ, mà cần phải học cách để phá bỏ cái cũ đi tạo cái mới (unlearn).
Unlearn có phải là tư duy “đập đi xây mới”?
Để hiểu hơn về unlearn, chúng ta xem xét hai giai đoạn về việc tiếp thu kiến thức. Giai đoạn thứ nhất chính là việc tiếp thu kiến thức càng nhiều càng tốt, tức là bạn thích học cái gì thì học cái đó. Cách học này là cách bạn bổ sung thật nhiều kiến thức nền tảng của mình và cả những sự thực, kiến thức mới về thế giới xung quanh. Bạn như một miếng bọt biển, hấp thụ càng nhiều càng tốt, thế nhưng chưa có sự chắt lọc kiến thức nhiều trong giai đoạn này.
Trong khi đó, unlearning là giai đoạn mà chúng ta nghĩ rằng chúng ta đã biết về thế giới nhưng thực tế là chúng ta không biết. Những ý tưởng, triết lý sống có thể trở nên lạ lùng và gây hứng thú buộc chúng ta phải tự vấn. “Liệu điều mình đã từng biết có thật sự đúng hoàn toàn?” Giai đoạn này bạn sẽ bắt đầu đặt câu hỏi về mọi thứ mà mình đã học. Chắt lọc rồi loại bỏ dần những điều không còn phù hợp với bản thân cũng như không còn phù hợp với thời đại.
Về cơ bản, bước đầu tiên để unlearn là bạn cần bỏ đi tư duy cố hữu mà bạn tưởng rằng bạn đã biết và tạo ra một góc nhìn mới. Những gì bạn từng tin là đúng giờ có thể không còn tồn tại. Nhưng quy trình để unlearn chưa bao giờ là dễ dàng, chúng ta thường cảm thấy không thoải mái và an toàn khi thay đổi một điều đã tồn tại quá lâu. Trạng thái tâm lý này khá là bình thường, bạn hãy cứ chấp nhận cảm xúc đó và học cách unlearn dần dần.
Một ví dụ về unlearn: bạn tin rằng mô hình học online (e-learning) không thể được triển khai hiệu quả vì thiếu tương tác, khiến cho năng suất và hiệu quả học tập của bạn giảm. Nhưng đại dịch diễn ra, việc học online dần cải tiến và nâng cao chất lượng, cùng những công cụ hỗ trợ hiện đại, theo đó là những lợi ích khác như linh hoạt về thời gian, tiết kiệm chi phí đi lại. Vậy nên bạn quyết định tin tưởng và cân nhắc lựa chọn hướng học online cho dự định học tập mới trong tương lai.
Rõ ràng, chúng ta cần đánh giá lại cách làm cũ nhưng unlearn không nhất thiết phải là tư duy đập đi xây lại. Barry O’reilly đã viết trong cuốn “Unlearn: Let Go of Past Success to Achieve Extraordinary Results” của mình:
“Unlearn không phải là quên đi, loại bỏ hoặc từ chối các kiến thức và trải nghiệm. Đó là một hành động có nhận thức của việc bỏ đi những thông tin không còn phù hợp nữa, tiếp nhận một cách năng nổ các thông tin mới để đưa ra những hành động và ra quyết định hiệu quả.”
Trên thực tế, unlearn có thể là việc loại bỏ hoàn toàn một tư tưởng cũ, nhưng có thể chỉ là một sự điều chỉnh, hay thay đổi góc nhìn mới hơn, khác hơn. Việc phủ nhận hoàn toàn một tư tưởng hiếm khi nào xảy ra, vì não bộ chúng ta vẫn luôn lưu trữ những trải nghiệm trong quá khứ. Hơn thế nữa, việc unlearn đề cao tính linh hoạt hơn là những tư duy cố định trắng đen rõ ràng. Quá trình unlearn diễn ra giống như việc bạn lọc lại những gì tinh túy nhất sau khi đã tiếp nhận các kiến thức, không phải đổ bỏ tất cả những gì các bạn có để tiếp nhận cái mới.
Ảnh: medium
Vậy làm thế nào để unlearn?
Trong khoa học thần kinh, khi con người phải đối diện với một sự chuyển giao lớn mang tính đột phá hoặc là bước ngoặt trong đời, đó là lúc mà họ tiếp nhận những sự thay đổi dễ dàng hơn. Đó có thể là bắt đầu một sự nghiệp mới, thay đổi nơi sống, các mối quan hệ và tình trạng của bản thân. Khủng hoảng cũng là một cơ hội lý tưởng cho những thay đổi. Như khoảng thời gian đại dịch vừa qua cũng là một cơ hội để chúng ta phá vỡ những cái cũ, thiết lập cái mới để tìm ra hướng đi cho mình sau này.
Dưới đây là những lời khuyên để bạn có thể bắt đầu unlearn:
1. Rèn luyện tư duy phát triển: nếu bạn là người có xu hướng tư duy cố định (fixed mindset) và thường phủ định khả năng của bản thân thì bạn có thể bắt đầu bằng cách làm quen với tư duy phát triển (growth mindset).
Đôi lúc, lòng tự tôn có thể khiến chúng ta trở nên quá nhạy cảm với việc mắc lỗi và thay đổi. Chúng ta luôn tìm kiếm thông tin để củng cố quan điểm hiện tại của bản thân. Đây chính là một trong những rào cản lớn nhất của Unlearn. Chúng ta cần chấp nhận rằng nhận thức hiện tại của bản thân có thể không còn phù hợp với tình huống, môi trường xung quanh và sẵn sàng thay đổi điều đó.
2. Luôn đặt vị thế của bản thân là một “người mới”: Một khi quyết tâm unlearn, bạn cần bỏ qua cái tôi của bản thân, bỏ qua những điều mà bạn tin tưởng rằng đã biết chắc. Đừng ngần ngại trở thành “người mới” một lần nữa. Với tâm thế của một người mới, bạn sẽ học hỏi được nhiều hơn, tiếp cận nhiều góc nhìn đột phá hơn nữa.
3. Quá trình unlearn của bạn nên diễn ra từ từ: Bạn không nên đặt mình vào tình thế không thể quay đầu như đột ngột xin nghỉ việc hay đưa ra quyết định học tập tốn quá nhiều tiền bạc trong khi bạn không có đủ tài chính. Khi bước vào một môi trường mới, việc Unlearn những thói quen cũ một cách đột ngột là điều không thể. Hãy bình tĩnh, cho bản thân thời gian để nhìn nhận những điều cần được thay đổi. Chúng ta nên dành đủ thời gian để rèn luyện, và thích nghi, tránh đặt quá nhiều áp lực về vấn đề này. Unlearn rất cần thiết nhưng Unlearn một cách an toàn về tâm lý và thể chất mới là điều quan trọng hơn cả.
4. Tiếp xúc thật nhiều để unlearn: Sự tiếp xúc với văn hoá, con người, ngôn ngữ hoàn toàn mới sẽ tạo ra những câu hỏi mới cho bạn nhìn lại bản thân. Bạn có thể đi du lịch, cân nhắc đến việc đi du học, hay đơn giản hơn là kiếm tìm một môi trường sống mới, những mối quan hệ mới để bản thân có cơ hội tiếp xúc với đa dạng góc nhìn hơn.
5. Đa dạng trải nghiệm sống: cách tiếp cận với unlearn cuối cùng mà có lẽ là tuyệt vời nhất. Học cách dám mạo hiểm, sống mạnh mẽ và đa dạng hơn trong mọi khía cạnh cuộc sống. Những trải nghiệm mới có thể tiềm tàng những rủi ro, tuy nhiên việc tránh những thứ độc hại hiển nhiên (ví dụ như cờ bạc, ma tuý…) và có một kế hoạch kỹ lưỡng sẽ giúp bạn khám phá thật nhiều điều mới lạ mà bạn chưa từng nghĩ đến. Luôn tâm niệm rằng việc unlearn là quá trình khám phá cả đời.
Tham khảo thêm bài viết:
